“Yapay zeka” kulağa bir filmden çıkmış gibi gelebilir ama aslında her yerde ve her geçen gün daha da yaygınlaşıyor. Birinin Siri’ye saatin kaç olduğunu sorduğunu veya Netflix’te bir şey izlemeyi bitirip size bir sonraki izlemeniz için bir şey önerdiğini duyduysanız, yapay zekanın çalışmasını görmüşsünüzdür.
Yapay zeka ya da kısaca AI, temelde kulağa geldiği gibidir: İnsan yapımı bir zeka, bizim gibi canlı bir varlık olmadan insanlar gibi düşünebilen bir şey. YZ bilgisayarlar kullanılarak oluşturulur. İçinde bir robot karakteri olan bir film, TV şovu veya video oyunu izlediyseniz, çok gelişmiş bir YZ örneği görmüşsünüzdür: Bu robotların tıpkı insanlar gibi davranmasını sağlayan teknolojidir. Gerçek hayatta YZ henüz o kadar gelişmiş değil, ancak birçok farklı şekilde bilgiyi bulmamıza, karşılaştırmamıza ve keşfetmemize yardımcı olabilir. Ancak öncelikle ona çok sayıda bilgi öğretmemiz gerekiyor ve bunu makine öğrenimi adı verilen bir süreçle yapıyoruz.
Makine öğrenimi, bir bilgisayara (bir makineye) bir şey yapmayı öğrenmesi için öğretme sürecidir. Süreç genellikle bilgisayara çok sayıda bilgi veya veri vererek başlar. Bu veriler etiketlenmiş olabilir: Örneğin, bilgisayara her biri “kedi” veya “köpek” olarak etiketlenmiş çok sayıda kedi ve köpek resmi verebilirsiniz. Daha sonra, bilgisayara etiketlenmemiş resimler vermeye başlayabilir ve ne öğrendiğini görebilirsiniz: Yüzlerce kedi ve köpek resmine baktıktan sonra, yeni bir resmin kedi mi yoksa köpek mi olduğunu söyleyebilir mi? Hemen bilemeyebilir, ancak yanıldığında, bilgisayar bundan öğrenebilir ve daha akıllı hale gelebilir. Makine öğreniminin amacı, bilgisayara farklı fikirleri birleştirerek sorunları çözmeyi öğretmektir. Bu, insan beyninin çalışma şekline de çok benziyor. Yeni bir şey öğrenirken veya bir şeyi anlamaya çalışırken, genellikle onu zaten bildiğiniz bir şeyle ilişkilendirmeye çalışırsınız. Örneğin, bir kitap okuyorsanız ve anlamadığınız büyük bir kelimeyle karşılaşırsanız, etrafındaki kelimelere bakarak ve aralarındaki boşluğu genellikle hangi kelimelerin dolduracağını düşünerek anlamaya çalışabilirsiniz.
Yapay zeka bütün bir çalışma alanıdır, makine öğrenimi ise insanların yapay zeka ile bir şeyleri nasıl yaptıklarının sadece bir parçasıdır. Başka bir şekilde düşünecek olursak, yapay zeka okuldaki bir ders gibidir (“matematik” gibi), makine öğrenimi ise bu dersteki bir konudur (“çarpma” gibi).
YZ’yi kullanmak için her gün yeni yollar buluyoruz! Siri ve Alexa gibi sanal asistanlar yapay zekaya dayanıyor. Video oyunları da YZ kullanıyor: Bir oyundaki oynanamayan karakterlere ne yapmaları gerektiğini söyleyen şeydir. Bilim insanları hava durumunu tahmin etmek veya uzayın tonlarca fotoğrafını analiz edip yeni bir gezegen bulmak için YZ’yi kullanabilir. Sıradan insanların eğlenmek ya da bir şeyler öğrenmek için kullanabileceği YZ araçlarımız da var. Chatbot adı verilen ve gerçek bir insanla konuşuyormuş gibi ileri geri yazabileceğiniz YZ araçları var. İnsanlar chatbotları “Sipariş ettiğim Pikachu oyuncağı nerede?” sorusundan “Marshmallow nasıl yapılır?” sorusuna kadar her türlü soruyu yanıtlamak için kullanıyor.
Filmlerdeki ve TV şovlarındaki bazı robotlar kötüdür, bu yüzden yapay zekanın da kötü olduğundan endişelenebilirsiniz. Gerçek şu ki, akıllı robotların dünyayı ele geçirmesi konusunda endişelenmenize gerek yok, ancak bu, YZ’ye her zaman bir ebeveyninize veya arkadaşınıza güvendiğiniz gibi güvenmeniz gerektiği anlamına gelmez. Yapay zeka da tıpkı bir insan gibi hata yapabilir, bu nedenle her zaman her konuda haklı olmayabilir. Ayrıca haksız önyargılara da sahip olabilir: YZ’nin eğitildiği veriler belirli insan grupları hakkında adil olmayan ifadeler içeriyorsa, YZ de aynı şekilde düşünecektir. İnsanlar ayrıca gerçek gibi görünen ama gerçek olmayan şeyler yapmak için YZ’yi bilerek kullanabilirler. Bu, birinin gerçek hayatta çektiği bir fotoğrafa benzeyen mor bir tek boynuzlu at resmi yapmak gibi eğlenceli olabilir, ancak aynı zamanda başkanın hiç söylemediği bir şeyi söylediği bir video yapmak gibi tehlikeli de olabilir. Yapay zekanın her zaman sır saklayamayacağını da bilmelisiniz. Tıpkı kişisel bilgilerinizi çevrimiçi ortamda paylaşmamanız gerektiği gibi, bunları bir yapay zeka aracıyla da paylaşmamalısınız. YZ’yi kullanmak, bilgisayar, matkap veya araba gibi diğer güçlü araçları kullanmaya çok benzer. AI ile gerçekten harika ve yararlı pek çok şey yapabiliriz, ancak onu nasıl kullandığımız ve bize söylediklerine ne kadar güvendiğimiz konusunda dikkatli olmayı her zaman hatırlamamız gerekir.